Wassily Kandinsky był jednym z najbardziej oryginalnych i wpływowych artystów XX wieku oraz pionierem malarstwa abstrakcyjnego. Jego „wewnętrzna konieczność” wyrażania swoich emocjonalnych spostrzeżeń doprowadziła do rozwoju abstrakcyjnego stylu malarstwa, opartego na niereprezentacyjnych właściwościach koloru i formy. Jego słownictwo wizualne rozwijało się w trzech fazach, przechodząc od wczesnych, przedstawiających płótna i ich boską symbolikę, przez jego zachwycające i operowe kompozycje, aż po późne, geometryczne i biomorficzne płaskie płaszczyzny koloru. Sztuka i idee Kandinsky'ego inspirowały wiele pokoleń artystów, od jego uczniów w Bauhausie po ekspresjonistów abstrakcyjnych po II wojnie światowej. W tym artykule przyjrzymy się życiu i twórczości Wassily'ego Kandinsky'ego, koncentrując się na jego obrazach oraz ich stylu, znaczeniu i wpływie. Podamy także wskazówki, jak docenić i zrozumieć jego sztukę abstrakcyjną oraz przykłady jego najbardziej znanych i reprezentatywnych dzieł.
Wczesne życie i wpływy
Wassily Kandinsky urodził się 4 grudnia 1866 roku w Moskwie w Rosji. Pochodził z dobrze wykształconej i kulturalnej rodziny i już od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie sztuką, muzyką i literaturą. Uczył się gry na pianinie i wiolonczeli, fascynował go kolor i jego wpływ na zmysły. Przypomniał sobie kiedyś, że postrzegał kolory jako dźwięki, a dźwięki jako kolory, co nazywa się synestezją. Miał także żywą wyobraźnię i duchowe spojrzenie, na które wpływało jego prawosławne chrześcijańskie wychowanie oraz kontakt z różnymi religiami i filozofiami.
Kandinsky studiował prawo i ekonomię na Uniwersytecie Moskiewskim, który ukończył z wyróżnieniem w 1892 roku. Pracował następnie jako wykładowca i prawnik, ale czuł się niezadowolony ze swojej kariery i życia. Postanowił realizować swoją pasję do sztuki i w 1896 roku w wieku 30 lat przeniósł się do Monachium w Niemczech. Tam rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych, gdzie studiował pod okiem Franza von Stucka, malarza symbolisty. Odwiedził także różne miasta europejskie, takie jak Paryż, Amsterdam i Wenecję, i zetknął się z dziełami impresjonistów, postimpresjonistów i fauwów, którzy używali jasnych i wyrazistych kolorów, aby uchwycić światło i nastrój. Szczególne wrażenie wywarły na nim obrazy Claude'a Moneta, zwłaszcza cykl Stogi siana, przedstawiający ten sam temat w różnych warunkach oświetleniowych i o różnych porach dnia. Kandinsky zdał sobie sprawę, że kolor może służyć do przekazywania emocji i wrażeń, a nie tylko do przedstawiania rzeczywistości.
Wczesne obrazy Kandinsky'ego to głównie pejzaże i sceny z rosyjskiej sztuki ludowej, takie jak bajki i legendy. Używał żywych i kontrastujących kolorów oraz eksperymentował z różnymi technikami i stylami. Uwzględnił także elementy symboliki i duchowości, wierząc, że sztuka jest sposobem komunikowania się z boskością i wewnętrznym ja. Niektóre z jego wczesnych dzieł to Błękitny jeździec (1903), Sąd Ostateczny (1912) i Stare Miasto II (1902).
Okres Niebieskiego Jeźdźca
W 1911 roku Kandinsky założył grupę artystyczną Der Blaue Reiter (Błękitny Jeździec) wraz z innymi artystami awangardowymi, takimi jak Franz Marc, August Macke i Paul Klee. Nazwa grupy została zainspirowana obrazem Kandinsky'ego pod tym samym tytułem, przedstawiającym jeźdźca jadącego przez krajobraz. Niebieski jeździec symbolizował dążenie artysty do wolności duchowej i artystycznej oraz odrzucenie tego, co konwencjonalne i przyziemne. Grupę łączyła wspólna wizja stworzenia nowej sztuki, która przekraczałaby granice realizmu i wyrażała wewnętrzny świat artysty. Organizowali także wystawy, wydawali czasopismo i napisali manifest, w którym określili swoje zasady i cele.
Obrazy Kandinsky'ego z tego okresu stały się bardziej abstrakcyjne i wyraziste, zawierały motywy takie jak koła, linie i konie. Używał kolorów i kształtów do tworzenia efektów muzycznych i emocjonalnych oraz wywoływania dźwięków i wrażeń. Napisał także książkę zatytułowaną Concerning the Spiritual in Art, w której wyjaśnił swoją teorię sztuki oraz klasyfikację kolorów i form. Twierdził, że sztuka powinna być wolna od ograniczeń reprezentacyjnych, a sztuka abstrakcyjna jest idealnym sposobem wyrażenia „wewnętrznej konieczności” artysty oraz przekazania uniwersalnych ludzkich emocji i idei. Twierdził także, że kolory i formy mają swoje własne znaczenia i skojarzenia oraz że można je łączyć, tworząc harmonie i kontrasty, na wzór kompozycji muzycznych. Porównał malarza do kompozytora, a obraz do symfonii. Niektóre z jego obrazów z tego okresu to Kompozycja IV (1911), Improwizacja 28 (1912) i Czarne linie (1913).
Okres Bauhausu
W 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, Kandinsky wrócił do Moskwy, gdzie zaangażował się w reformy kulturalne i oświatowe rewolucji rosyjskiej. Pomógł założyć Muzeum Kultury Malarstwa, wykładał w Moskiewskich Swomasach (Wolne Państwowe Pracownie Artystyczne). Szybko jednak poczuł się wyobcowany i odizolowany od społeczeństwa sowieckiego, które faworyzowało sztukę bardziej realistyczną i społeczną. Spotkał się także z cenzurą i krytyką władz, które uważały jego sztukę abstrakcyjną za dekadencką i burżuazyjną. W 1921 roku opuścił Rosję i wrócił do Niemiec, gdzie dołączył do Bauhausu, szkoły sztuki i projektowania założonej przez Waltera Gropiusa. Celem Bauhausu było zjednoczenie sztuki, rzemiosła i technologii oraz stworzenie funkcjonalnej i nowoczesnej estetyki. Kandinsky prowadził zajęcia z projektowania podstawowego, a później zaawansowane zajęcia z teorii, gdzie przedstawił swoje koncepcje z zakresu psychologii formy, teorii koloru i abstrakcji geometrycznej. Prowadził także eksperymenty dotyczące wpływu kolorów i kształtów na ludzką percepcję i zachowanie.
Obrazy Kandinsky'ego z tego okresu stały się bardziej geometryczne i biomorficzne, co odzwierciedlało jego nauczanie w Bauhausie. Używał prostych kształtów, takich jak koła, trójkąty i kwadraty, oraz kolorów podstawowych, takich jak czerwień, żółć i błękit, aby stworzyć kompozycje wyważone i harmonijne. Używał także czerni i bieli, aby stworzyć kontrast i napięcie oraz podkreślić dynamiczny ruch form. Kontynuował zgłębianie muzycznych i duchowych aspektów swojej sztuki oraz stworzył serię obrazów o tytułach takich jak Kompozycje, Improwizacje i Impresje. Niektóre z jego obrazów z tego okresu to Żółto-czerwono-niebieski (1925), Kilka kręgów (1926) i Kompozycja VIII (1923).
Okres paryski
W 1933 roku naziści zamknęli Bauhaus, a Kandinsky przeniósł się do Paryża, gdzie mieszkał do końca życia. W 1939 roku otrzymał obywatelstwo francuskie i nadal malował i pisał. Był przeważnie izolowany od innych artystów, którzy zajmowali się albo surrealizmem, albo abstrakcją-kreacją, dwoma ruchami, z którymi nie do końca się utożsamiał. Miał także trudności z wystawianiem i sprzedażą swoich prac, ponieważ publiczność i krytycy nie byli zbyt otwarci na jego sztukę abstrakcyjną. Znalazł wsparcie i uznanie u swoich starych przyjaciół, takich jak Paul Klee i Piet Mondrian, oraz u kilku młodszych artystów, takich jak Jean Arp i Joan Miró.
Obrazy Kandinsky'ego z tego okresu stały się bardziej organiczne i biomorficzne, przedstawiały formy przypominające mikroskopijne organizmy, rośliny i zwierzęta. Używał bardziej zróżnicowanej i stonowanej palety oraz eksperymentował z różnymi fakturami i materiałami, takimi jak piasek, gips i gazeta. Włączał także elementy kolażu i montażu, a także używał zakrzywionych i kanciastych linii do tworzenia złożonych i skomplikowanych wzorów. Nadal interesował się muzyką i duchowością, a niektórym swoim obrazom nazwał terminy muzyczne, takie jak Tempered Élan (1944), Mild Tension (1937) i Dominant Curve (1936).
Jak docenić i zrozumieć obrazy Kandinsky’ego
Obrazy Kandinsky'ego nie są łatwe do zrozumienia i docenienia, ponieważ nie przedstawiają żadnych rozpoznawalnych obiektów ani scen, nie mają żadnych jasnych i ustalonych znaczeń. Mają one być doświadczone i zinterpretowane przez widza, który może wykorzystać własną wyobraźnię, emocje i skojarzenia, aby stworzyć osobistą i subiektywną reakcję. Istnieją jednak pewne wskazówki i wytyczne, które mogą pomóc widzowi zbliżyć się do obrazów Kandinsky'ego i cieszyć się nimi, np.:
- Przyjrzyj się kolorom i temu, jak na siebie oddziałują. Czy tworzą kontrast czy harmonię? Czy wywołują jakieś uczucia i nastroje? Czy przypominają Ci jakieś dźwięki lub muzykę?
- Przyjrzyj się kształtom i ich wzajemnemu powiązaniu. Czy tworzą równowagę i napięcie? Czy sugerują jakiś ruch lub kierunek? Czy przypominają jakieś przedmioty lub symbole?
- Przyjrzyj się kompozycji i sposobowi jej zorganizowania. Czy widzisz jakiś centralny punkt lub centrum zainteresowania? Czy widzisz jakiś wzór lub rytm? Czy widzisz jakąś symetrię lub asymetrię? Czy widzisz jakąś głębię lub perspektywę?
- Spójrz na tytuł i jego związek z obrazem. Czy daje ci to jakąś wskazówkę lub wskazówkę? Czy sugeruje jakiś motyw lub koncepcję? Czy pasuje lub kontrastuje z Twoim wrażeniem na obrazie?
- Przyjrzyj się kontekstowi i jego wpływowi na obraz. Kiedy i gdzie powstał obraz? Jaki był zamysł i motywacja artysty? Jakie było tło historyczne i kulturowe? Do jakiego nurtu artystycznego lub stylu należał obraz?
- Przyjrzyj się swojej własnej reakcji i jej wpływowi na Twoje zrozumienie obrazu. Co Ci się podoba lub nie podoba w obrazie? Co czujesz lub myślisz, gdy patrzysz na obraz? Co kojarzy Ci się lub łączy z obrazem? Czego dowiadujesz się lub odkrywasz z obrazu?
Przykłady malarstwa Kandinsky’ego
Oto kilka przykładów obrazów Kandinsky’ego wraz z krótkimi objaśnieniami i analizami. Możesz skorzystać z powyższych wskazówek i wskazówek, aby bliżej poznać i docenić te obrazy lub inne obrazy Kandinsky'ego.
Kompozycja IV (1911)
Kompozycja IV to jeden z pierwszych obrazów Kandinsky'ego, który ma charakter całkowicie abstrakcyjny, to znaczy nie przedstawia żadnych rozpoznawalnych obiektów ani scen. Jest to także jeden z jego najbardziej skomplikowanych i chaotycznych obrazów, zawiera bowiem mnogość kolorów, kształtów i form, które wydają się zderzać ze sobą. Jeśli jednak przyjrzysz się uważnie, nadal możesz znaleźć ślady reprezentacji, takie jak koń, jeździec, łódź, zamek i tęcza. Elementy te wywodzą się z wcześniejszych obrazów Kandinsky'ego i symbolizują jego duchową i artystyczną podróż. Jak sugeruje tytuł, na obraz wpływa także muzyka i można go postrzegać jako wizualną symfonię z różnymi motywami, motywami i wariacjami. Obraz ma wywoływać w widzu szereg emocji i doznań, a także pobudzać wyobraźnię i intuicję.
Żółto-czerwono-niebieski (1925)
Żółto-czerwono-niebieski to jeden z obrazów Kandinsky'ego będący odzwierciedleniem jego nauczania w Bauhausie, gdzie wykorzystywał geometryczne kształty i podstawowe kolory do tworzenia harmonijnych i zrównoważonych kompozycji. Obraz jest podzielony na dwie połowy, z żółtym trójkątem po lewej stronie i niebieskim kółkiem po prawej. Żółty trójkąt reprezentuje ciepło, światło i aktywność, podczas gdy niebieskie kółko reprezentuje zimno, ciemność i bierność. Czerwony kwadrat pośrodku reprezentuje równowagę i napięcie między dwoma przeciwieństwami. Obraz zawiera również inne kształty i kolory, takie jak czarno-białe linie, zielone i fioletowe prostokąty oraz pomarańczowe i różowe koła, które tworzą kontrast i ruch. Jak sugeruje tytuł, na obraz wpływa także muzyka, którą można postrzegać jako wizualny akord o różnych tonach, nutach i harmoniach. Obraz ma za zadanie komunikować „wewnętrzną konieczność” artysty i tworzyć uniwersalny język sztuki.
Krzywa dominująca (1936)
Dominująca krzywa to jeden z obrazów Kandinsky'ego odzwierciedlający jego życie w Paryżu, gdzie wykorzystywał formy organiczne i biomorficzne oraz bardziej zróżnicowaną i stonowaną paletę, aby tworzyć złożone i misterne wzory. Na obrazie dominuje duża, zakrzywiona linia biegnąca przez płótno, która stwarza wrażenie ruchu i kierunku. Obraz zawiera także inne formy i kolory, takie jak koła, trójkąty, kwadraty i spirale, które przypominają mikroskopijne organizmy, rośliny i zwierzęta. Obraz zawiera także elementy kolażu i montażu, takie jak wycinki z gazet, które tworzą fakturę i kontrast. Jak sugeruje tytuł, na obraz wpływa także muzyka, którą można postrzegać jako wizualną melodię o różnych rytmach, tempach i wariacjach. Obraz ma wyrazić „wewnętrzny dźwięk” artysty i wywołać u widza osobistą i subiektywną reakcję.
